msamyoziraiprogramlar

Ayrık Otu Yetiştiriciliği - Agropyron repens

Buğdaygiller familyasından, çok çabuk yayılan otsu bitki. Yassı, tüylü yaprakları ve dik çiçek başakları olan bu bitkinin boyu 30-100 cm’ye kadar uzayabilmektedir. Ana yurdu Avrupa’dır; hayvan yemi olarak kullanılmak ya da toprak kaymasını denetim altına almak amacıyla kuzey yarım küredeki başka ılıman bölgelere de götürülmüştür.

Çok dayanıklı ve arsız bir bitki olduğu için tarım alanlarının en zararlı otlarından biri olan ayrık otunun yok edilebilmesi için, sarımsı beyaz renkli kök saplarının (toprak altı gövdeleri) tümüyle sökülmesi gerekir; çünkü toprak altında kalan kök sap parçalarından hızla yeni ayrık otu ürer.

Ayrık otu, Avrupa’da çeşitli ev ilâçlarının hazırlanmasında kullanılmış, kök sapları da kıtlık zamanlarında besin olarak tüketilmiştir.

Çevre İstekleri

Ayrık, Avrupa kökenlidir. Bütün Avrupa da, A.B. Devletleri'nin kuzeyi, Kanada, Alaska, Norveç'in kuzey kısmının arkası ve Asya'nın mutedil kuzey bölgelerinde yaygındır. Tropik bölgelerde ve yeryüzünün sıcak bölgelerinde bulunmaz. Güney Amerika'nın serince olan yerlerinde de görülür. İşlenen ve işlenmeyen topraklar ile meralarda yetişir. Kuzey bölgenin meyve bahçelerinde problem halindedir. Bizde ekseriyetle çayırlarda görülür.

Morfolojisi

Adi ayrık, çok yıllık, otsu bir bitkidir. Sapı silindirik olup içi koftur. Rengi parlak, filizli ve 1,5 m kadar boydadır. Sürüngen ve kordon şeklinde olan köksapı çok çabuk inkişaf eder. Yaprakları mızrak şeklinde olup yassı, yeşil veya gök yeşilidir. Bileşik iki sıralı uzunca bir başaktan oluşan toplu çiçekler yeşil, gök yeşili veya hafif menekşe rengidir. Haziran-Temmuz aylarında çiçek açar. Tohumları etrafa su, rüzgar, hayvan veya insanlar tarafından dağıtılır. Genellikle ilkbaharda biter. Bitki tohumları ile veya dalları ve kök kısımları ile ürer. Sürümden, hafif ısıdan pek etkilenmez. Şayet toprak üstünde kalır ise çabuk donar. Köksapın ufacık bir parçasından bir yeni bitki oluşuverir. Bu nedenle adi ayrığı mekanik yolla yok etmek oldukça güçtür. Çeşitli toprak tiplerinde yetişebilir. Daha ziyade ağır toprakları sever. Kara suluk yerleri sevmez.

Ayrık Otu

Latince Adı: Agropyrum repens (Syn: Triticum repens, Elymus repens, Agropyron repens)

Familya: Gramineae

Diğer İsimleri: Ayrıkotu

Genel özellikleri:

Buğdaygiller familyasındandır. Anayurdu bilinmeyen, dünyanın bütün soğuk ve ılıman iklimli bölgelerinde, ayrıca tropikal ve astropikal iklim bölgelerinin yüksek kesimlerinde yetişen 125 kadar türün ortak adı ayrıkotudur. Ülkemizde de 20 kadar ayrıkotu türü yetişmektedir. Bu türlerden bazıları tarıma çok zararlı iken, kimi türleri de hayvan yemi ya da çim bitkisi olarak özellikle yetiştirilmektedir. Ayrıkotu türlerinden konumuzla en çok ilgili olan Tarla ayrığı (A.repens) da tarıma zararlıdır. Çünkü, kendi haline bırakılırsa kısa zamanda tarlaları kaplar. Kısaca ayrıkotu diyeceğimiz bu bitki 30 -150 cm. boylanabilen, rizom köklü (kök gövdeli), çokyıllık dayanıklı otsu bitkidir. Tarlalardan başka, yol kenarları ve bahçelerde de çok görülür. Yeşil gövdesi silindirik biçimli ve boğumlu, yapraklan yeşil ve düzdür. Mayıs-temmuz ayları arasında küçük başaklar halinde açan çiçekleri yeşil renkli ve pek gösterişsizdir. Bitki, bu çiçeklerinden oluşan tohumlarının dökülmesiyle, özellikle rizomlarının sürgün vermesiyle ya da toprağa değen yerde, gövdelerinin yeniden kök atmasıyla çoğalır.

Etki ve Kullanım:
Tarla ayrığı rizomları polisakkarit bir madde olan tritisin ile uçucu yağ, yapışkan bitki sıvısı, potasyum, salisilik asit, saponin ve mikrop kırıcı bazı maddeleri içerir.
• İdrar yolları enfeksiyonlarının iyileştirilmesinde, sistit (mesane iltihabı) ve prostatitte (prostat iltihabı) etkili olur.
• İdrar söktürücüdür.
• Kanı ve bedendeki toksik maddeleri temizler.
• Böbrek ve mesane taşlarının atılmasına yardımcı olur.
• Bedeni güçlendirici bir toniktir.
Bu etkileri sağlamak üzere, tarla ayrığının rizomlan ilkbahar mevsiminde ya da sonbaharın başlarında toprağı kazılarak sökülür. Yıkanarak iyice temizlenir. Gölgede ya da güneşte kurutulur. Kurutulmuş rizomdan 2 tatlı kaşığı alınır, l bardak suyla kaynama noktasına kadar ısıtılır. Daha sonra ateş kısılarak 10 dakika daha ısıtma sürdürülür. Böylece elde edilen dekoksiyondan günde üç kez birer bardak içilir. Ancak, tadı çok kötü olduğundan bal, limon ya da naneyle tatlandırılır.
• Tarla ayrığı ayrıca egzama ve cilt hastalıklarının iyileştirilmesinde etkili olur.
• Romatizma ağrılarını hafifletir.
Bu etkilerinden yararlanmak için, yukarıda tarifi verilen dekoksiyon, şikayet edilen yerlere dıştan uygulanır.